Liệu pháp kháng virus cho người lớn nhiễm HIV Đánh giá ban đầu

Các dấu hiệu, triệu chứng và kết quả xét nghiệm của nhiễm HIV cấp tính với lần tiếp xúc có nguy cơ cao gần đây (trong vòng 2-6 tuần) có thể bao gồm nhưng không giới hạn ở:

• Các triệu chứng toàn thân (ví dụ như sốt, sụt cân, chán ăn)
• Phát ban da 
• Đau đầu, chóng mặt 
• Tiêu chảy, chảy máu trực tràng 
• Đau cơ, đau khớp 
• Viêm họng 
• Ho mạn tính, khó thở đặc biệt khi gắng sức 
• Sưng hạch bạch huyết 
• Loét miệng 
• Tiết dịch niệu đạo, loét sinh dục 
• Giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu 
• Men gan tăng cao

Khi hỏi tiền sử bệnh, cần lưu ý những yếu tố phơi nhiễm có nguy cơ cao như quan hệ tình dục với người nhiễm HIV hoặc với người có nguy cơ nhiễm HIV, dùng chung dụng cụ tiêm chích ma túy và tiếp xúc với máu có khả năng nhiễm qua niêm mạc hoặc vết trầy xước trên da.

Trong lần khám bệnh đầu tiên, cần nhớ rằng xét nghiệm HIV nên được cung cấp cho tất cả những người yêu cầu xét nghiệm HIV vì bất kỳ lý do gì. Xét nghiệm HIV được khuyến nghị cho tất cả những người yêu cầu đánh giá về bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) và không biết mình bị nhiễm HIV. Việc tầm soát, xét nghiệm và tư vấn HIV phải là tự nguyện và chỉ được thực hiện khi bệnh nhân biết và hiểu rằng xét nghiệm HIV sẽ được thực hiện. Những người có nguy cơ cao mắc HIV nên được tầm soát HIV ít nhất 1 lần/năm. Trong quá trình tầm soát, cần tuân thủ 5 Cs: Đồng ý khi có thông tin đầy đủ, tư vấn, bảo mật, kết quả xét nghiệm chính xác và liên kết với dịch vụ chăm sóc. Cần lưu ý rằng sự đồng ý với thông báo chung là đủ để bao gồm sự đồng ý xét nghiệm HIV. Nếu bệnh nhân từ chối xét nghiệm HIV, quyết định này phải được ghi lại trong hồ sơ bệnh án. Xét nghiệm HIV phải là một phần của bảng xét nghiệm sàng lọc trước sinh thường quy cho tất cả phụ nữ mang thai. Điều này cho phép phụ nữ nhiễm HIV và trẻ sơ sinh được hưởng lợi từ các biện pháp can thiệp kịp thời và phù hợp (điều trị bằng thuốc kháng virus [ART], sinh mổ theo lịch trình, v.v.).

Trong mọi loại dịch bệnh HIV, các nhân viên y tế phải khuyến cáo xét nghiệm và tư vấn HIV như một phần của quy trình chăm sóc tiêu chuẩn cho những người đến cơ sở y tế với các dấu hiệu, triệu chứng hoặc tình trạng bệnh lý cho thấy khả năng nhiễm HIV. Ở những khu vực có dịch HIV ở mức độ thấp và tập trung, xét nghiệm và tư vấn HIV không được khuyến cáo cho tất cả những người đến cơ sở y tế. Trong những bối cảnh này, ưu tiên là khuyến cáo xét nghiệm và tư vấn HIV cho tất cả các bệnh nhân có các dấu hiệu và triệu chứng gợi ý nhiễm HIV tiềm ẩn và cho trẻ em đã bị phơi nhiễm HIV trong thai kỳ. Trong các khu vực có dịch HIV lan rộng, xét nghiệm và tư vấn HIV nên được khuyến cáo cho tất cả mọi người đến khám tại tất cả các cơ sở y tế. Xét nghiệm HIV nên là một phần của quy trình chăm sóc tiêu chuẩn dành cho tất cả bệnh nhân, bất kể có hay không có triệu chứng, hoặc lý do bệnh nhân đến cơ sở y tế.  



Bất kể loại dịch bệnh HIV như thế nào, xét nghiệm và tư vấn HIV đều được khuyến cáo cho những đối tượng sau:

• Bệnh nhân ở mọi lứa tuổi có các dấu hiệu và triệu chứng hoặc tình trạng bệnh lý có thể chỉ ra nhiễm HIV, bao gồm cả bệnh lao 
• Trẻ em bị phơi nhiễm HIV hoặc trẻ em sinh ra từ các bà mẹ đã nhiễm HIV 
• Trẻ em suy dinh dưỡng trong các dịch HIV lan rộng, không đáp ứng với liệu pháp dinh dưỡng phù hợp 
• Nam giới muốn cắt bao quy đầu như một biện pháp để phòng ngừa HIV

Tư vấn trước khi xét nghiệm và sự đồng ý được thông báo  

Đánh giá rủi ro và giáo dục tập trung vào phòng ngừa nên được thực hiện trước và sau khi nhận được kết quả xét nghiệm HIV. Các thông tin sau đây nên được cung cấp bởi các nhân viên y tế khi khuyến nghị xét nghiệm HIV và tư vấn:

• Cho biết lý do tại sao cung cấp xét nghiệm và tư vấn HIV, và lợi ích cũng như rủi ro tiềm ẩn của chúng (ví dụ như phân biệt đối xử, bị bỏ rơi) 
• Các dịch vụ có sẵn, bao gồm phác đồ điều trị ART, với kết quả xét nghiệm HIV dương tính hoặc âm tính 
• Bệnh nhân có quyền từ chối xét nghiệm và kết quả sẽ được bảo mật 
• Đối với những bệnh nhân nguy kịch hoặc bất tỉnh, khi không thể có sự đồng ý của bản thân bệnh nhân thì cần xin phép người thân, người giám hộ hoặc người chăm sóc khác của bệnh nhân; trong trường hợp không có người đó, nhân viên y tế phải hành động theo lợi ích tốt nhất của bệnh nhân 
• Trong trường hợp kết quả xét nghiệm HIV dương tính, cần khuyến khích tiết lộ thông tin cho những người khác có nguy cơ phơi nhiễm với HIV 
• Cơ hội cho bệnh nhân đặt câu hỏi cho nhân viên y tế 

Xét nghiệm HIV

Việc lựa chọn xét nghiệm HIV phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chi phí và tính sẵn có của thiết bị hoặc bộ dụng cụ xét nghiệm, trình độ chuyên môn của phòng xét nghiệm, nhân viên có thể thực hiện, số lượng mẫu cần xét nghiệm, việc thu thập và vận chuyển mẫu, sự tiện lợi và bối cảnh thực hiện xét nghiệm và khả năng của bệnh nhân đối với việc quay lại để nhận kết quả. Các chiến lược xét nghiệm HIV được thực hiện theo kiểu xét nghiệm song song hoặc xét nghiệm tuần tự. Xét nghiệm song song được khuyến nghị sử dụng khi dùng mẫu máu toàn phần. Trong phương pháp này, 2 xét nghiệm được thực hiện đồng thời, mỗi xét nghiệm sử dụng loại kháng nguyên khác nhau. Kết quả âm tính đồng nhất hoặc dương tính đồng nhất được báo cáo lần lượt là âm tính thật hoặc dương tính thật. Ngược lại, trong phương pháp xét nghiệm tuần tự, nếu xét nghiệm kháng thể HIV âm tính, kết quả báo cáo là "âm tính”. Nếu kết quả xét nghiệm là dương tính, mẫu sẽ được xét nghiệm lần hai bằng kháng nguyên khác với kháng nguyên đầu tiên. Trong xét nghiệm tuần tự, kết quả dương tính lần hai được coi là dương tính thật. Trong các khu vực có tỷ lệ lưu hành thấp, nơi có khả năng xảy ra kết quả dương tính giả cao, thì có thể thực hiện xét nghiệm xác nhận thứ ba để đảm bảo độ chính xác. Xét nghiệm tuần tự được khuyến nghị sử dụng vì chi phí thấp hơn. Xét nghiệm thứ hai chỉ được thực hiện nếu kết quả xét nghiệm ban đầu có phản ứng.  

Khuyến cáo nếu xét nghiệm miễn dịch liên kết với enzyme phản ứng (ELISA) hoặc xét nghiệm nhanh có kết quả dương tính, nên thực hiện xét nghiệm Western blot; ELISA hoặc xét nghiệm nhanh có kết quả âm tính, hoặc ELISA hoặc xét nghiệm nhanh dương tính nhưng Western blot âm tính hoặc không xác định, cần làm thêm xét nghiệm virus học (ví dụ như xét nghiệm p24 Ag hoặc HIV RNA). Trong trường hợp này, xét nghiệm virus học dương tính phù hợp với nhiễm HIV cấp tính. Nếu nhiễm HIV cấp tính được chẩn đoán qua xét nghiệm virus học dương tính và trước đó có xét nghiệm kháng thể HIV âm tính, cần thực hiện xét nghiệm kháng thể HIV để xác nhận trong 3 tháng tiếp theo để xác nhận quá trình chuyển đổi huyết thanh.

Xét nghiệm HIV nhanh  

Ví dụ như xét nghiệm OraQuick Rapid HIV-1/2 Antibody, xét nghiệm Reveal G3 Rapid HIV-1 Antibody, xét nghiệm Uni-Gold Recombigen HIV, Clearview HIV-1/2 Stat Pack, Clearview Complete HIV-1/2, xét nghiệm Multispot HIV-1/HIV-2 Rapid.  

Các xét nghiệm HIV nhanh có thể được thực hiện theo dạng xét nghiệm tuần tự hoặc song song. Các xét nghiệm này cung cấp kết quả chính xác trong thời gian ngắn hơn nhiều so với ELISA truyền thống. Ưu điểm của xét nghiệm nhanh bao gồm khả năng hiển thị xét nghiệm và thời gian xử lý nhanh, xét nghiệm bên ngoài phòng xét nghiệm và không cần thiết bị chuyên dụng. Tuy nhiên, cần có nhân viên phòng xét nghiệm được đào tạo để giám sát các xét nghiệm và đảm bảo kiểm soát chất lượng.

ELISA

ELISA hầu như luôn được thực hiện theo phương pháp tuần tự. Đây là phương pháp được ưu tiên khi cần thực hiện số lượng lớn xét nghiệm vì phương pháp này cho phép xét nghiệm hiệu quả một số lượng lớn mẫu cùng một lúc. Nhược điểm bao gồm thời gian lâu hơn để tập hợp đủ mẫu để chạy thử nghiệm, thời gian báo cáo kết quả lâu hơn (nửa ngày), không cho bệnh nhân ngoại trú nhận kết quả xét nghiệm trong cùng một lần khám và yêu cầu phải có nhân viên phòng xét nghiệm được chứng nhận để quản lý quy trình xét nghiệm, báo cáo kết quả và bảo trì thiết bị.

Tư vấn sau xét nghiệm  

Tất cả những người xét nghiệm HIV đều phải được tư vấn khi có kết quả, bất kể kết quả xét nghiệm là gì.  

Bệnh nhân HIV dương tính  

Khi tiếp xúc với bệnh nhân HIV dương tính, điều quan trọng là phải thông báo rõ ràng cho họ về kết quả xét nghiệm và cho họ thời gian để cân nhắc. Đảm bảo rằng bệnh nhân hiểu kết quả xét nghiệm và cho phép đặt câu hỏi. Cần cung cấp hỗ trợ về mặt cảm xúc và quản lý khủng hoảng. Thảo luận về bất kỳ mối quan tâm cấp bách nào và xác định các mạng lưới xã hội có sẵn và được chấp nhận để cung cấp hỗ trợ. Các dịch vụ điều trị và theo dõi có sẵn, bao gồm các dịch vụ chăm sóc và hỗ trợ, phòng ngừa lây truyền từ mẹ sang con cũng được thảo luận. Thông tin về phòng ngừa lây truyền HIV (bao gồm cung cấp bao cao su nam và nữ và hướng dẫn sử dụng) và các biện pháp phòng ngừa có liên quan (ví dụ như dinh dưỡng tốt) cũng được cung cấp. Thông báo, tư vấn và giới thiệu xét nghiệm HIV cho bạn tình và con cái cũng được thực hiện.  

Bệnh nhân âm tính với HIV  

Tư vấn sau xét nghiệm bao gồm giải thích về kết quả xét nghiệm, gồm thông tin về giai đoạn cửa sổ xuất hiện kháng thể HIV và khuyến cáo xét nghiệm lại trong trường hợp mới tiếp xúc gần đây, giáo dục về các phương pháp phòng ngừa lây truyền HIV, cung cấp bao cao su cho nam và nữ và hướng dẫn sử dụng, cũng như tư vấn ART cho bạn tình chưa bị nhiễm bệnh để phòng ngừa.