Táo bón ở trẻ em Đánh giá ban đầu

Cập nhật: 01 October 2025

Nội dung của trang này:

Bệnh cảnh lâm sàng

Nội dung của trang này:

Bệnh cảnh lâm sàng

Bệnh cảnh lâm sàng

Các dấu hiệu và triệu chứng của táo bón:
  • Không đi tiêu trong vài ngày (có thể là bình thường ở trẻ bú mẹ) 
  • Tiêu són phân (phân dính quần lót do són phân không chủ ý) 
  • Phân to, cứng và khô hoặc thường xuyên đi tiêu những cục phân nhỏ 
  • Kết cấu phân bất thường 
  • Tiêu phân và xì hơi rất thối 
  • Có máu trong phân 
  • Đau khi đi tiêu 
  • Đầy hơi quá mức 
  • Nhịn đi tiêu hoặc kìm hãm việc đi tiêu 
  • Đau bụng 
  • Căng chướng hoặc khó chịu bụng 
  • Biếng ăn 
  • Cáu kỉnh hoặc không vui, quấy khóc 
  • Mệt mỏi 
  • Thiếu năng lượng 
Constipation in Children_Initial AssesmentConstipation in Children_Initial Assesment

Bệnh sử

Các điểm cần chú ý khi thu thập bệnh sử: Ở trẻ em <1 tuổi, kiểu đại tiện (<3 lần đi tiêu/tuần, phân to cứng, “phân thỏ”), các triệu chứng liên quan đến đi tiêu (khó chịu khi đi tiêu, phân cứng và có máu, rặn nhiều), và tiền sử có táo bón hoặc đã/đang có tình trạng nứt hậu môn; và ở trẻ em >1 tuổi, kiểu đi tiêu (<3 lần đi tiêu/tuần, són phân, “phân thỏ”, thỉnh thoảng phân to và cứng), các triệu chứng liên quan đến đại tiện (biếng ăn cải thiện khi đi tiêu với lượng phân lớn, đau bụng từng cơn khi đi tiêu, rặn nhiều, đau hậu môn) và các đợt táo bón trước đó, nứt hậu môn trước đó hoặc hiện tại, đau khi đi ngoài kèm chảy máu do phân cứng.  

Tiền sử bệnh lý bao gồm quá trình điều trị trước đó (như chế độ ăn, thuốc, tuân thủ điều trị), tiền sử gia đình, tiền sử lúc sinh (như thời gian đi phân su, tình trạng khi sinh, quá trình phát triển), tiền sử phát triển (như kết quả học tập) và tiền sử tâm lý (như tương tác với gia đình và bạn bè, tính cách). 

Khám thực thể

Cần tiến hành khám thực thể toàn diện, tập trung vào vùng bụng (như bụng chướng, sờ thấy gan và lách, sờ thấy khối phân), hậu môn (như vị trí, sự hiện diện của phân, vùng đỏ da, mụn thịt, đường nứt), trực tràng (như phản xạ co thắt hậu môn, trương lực cơ hậu môn, khối phân, sự hiện diện và độ cứng của phân, phân thoát ra khi rút ngón tay khám), lưng và cột sống (như hõm, búi lông) và thần kinh (như trương lực cơ, sức cơ, phản xạ da bìu và gân sâu).  

Khám trực tràng bằng ngón tay để đánh giá trương lực cơ trực tràng và tình trạng tắc nghẽn. Khám trực tràng bằng ngón tay chỉ nên được thực hiện bởi các bác sĩ có khả năng đánh giá bất thường về giải phẫu hoặc chẩn đoán bệnh Hirschsprung. Khám trực tràng bằng ngón tay không được thực hiện ở trẻ em trên 1 tuổi có các dấu hiệu và triệu chứng cảnh báo. Cân nhắc thực hiện đối với trẻ <1 tuổi được chẩn đoán mắc chứng táo bón vô căn không đáp ứng với điều trị tối ưu trong 4 tuần. Không cần xét nghiệm hình ảnh học để xác định có tình trạng tắc nghẽn do phân nếu thăm khám trực tràng bằng ngón tay phát hiện khối phân. Có thể chỉ định chụp X-quang bụng nếu không thể thực hiện khám trực tràng hoặc có thể gây chấn thương cho trẻ. 

Chẩn đoán và Tiêu chuẩn chẩn đoán

Táo bón chức năng  

Táo bón chức năng là tình trạng táo bón không thể giải thích được bằng các bất thường về giải phẫu, sinh lý, hình ảnh học hoặc mô học. Còn được gọi là táo bón vô căn, ứ phân chức năng hoặc tắc phân. Là nguyên nhân thường gặp nhất gây táo bón. Thường do đau khi đi tiêu dẫn đến trẻ cố tình nhịn đi tiêu để tránh khó chịu khi đi đại tiện.  

Bệnh nhân được cho là mắc táo bón chức năng khi phát hiện các triệu chứng trong bệnh sử, chẳng hạn như đi tiêu trong vòng 2 ngày sau sinh, phân cứng và lớn, són phân, đau khi đi tiêu, phân có máu, biếng ăn, đau bụng khi đi tiêu, chế độ ăn đặc và ít chất xơ, sử dụng nhiều sản phẩm từ sữa, sợ nhà vệ sinh. Khi khám thực thể, hậu môn và vùng xung quanh bình thường, bụng chướng nhẹ hoặc mềm, có thể sờ thấy phân ở ¼ bụng dưới bên trái, vị trí hậu môn và trương lực cơ thắt bình thường, trực tràng căng và chứa đầy phân, phản xạ co thắt hậu môn và phản xạ da bìu dương tính. Cần lưu ý rằng các biểu hiện của táo bón chức năng có thể chồng lắp với các biểu hiện của hội chứng ruột kích thích, tiêu chảy cơ năng và chướng bụng chức năng.  

Tiêu chuẩn Rome IV chẩn đoán táo bón chức năng ở nhóm trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 4 tuổi:  
  • Có ít nhất 2 trong số các triệu chứng sau và triệu chứng phải kéo dài ít nhất 1 tháng: 
    • Đi tiêu ≤2 lần/tuần 
    • Tiền sử nhịn đi tiêu hoặc cố ý giữ phân quá mức 
    • Tiền sử đau khi đi tiêu hoặc khó đi tiêu 
    • Có khối phân lớn trong trực tràng 
    • Tiền sử đi tiêu có khối phân đường kính lớn có thể gây tắc bồn cầu 
  • Đối với trẻ đã biết đi vệ sinh, các tiêu chí bổ sung gồm: 
    • Tiêu không tự chủ (són phân) ≥1 lần/tuần sau khi đã có kỹ năng đi vệ sinh 
    • Tiền sử đi tiêu có khối phân đường kính lớn gây tắc bồn cầu   
Tiêu chuẩn Rome IV chẩn đoán táo bón chức năng ở nhóm trẻ em và thanh thiếu niên ≥ 4 tuổi:
  • Có ít nhất 2 trong số các triệu chứng sau xuất hiện ≥1 lần/tuần trong ít nhất 1 tháng 
    • Đi tiêu ≤2 lần/tuần  
    • Ít nhất 1 lần đi tiêu không tự chủ mỗi tuần 
    • Tiền sử nhịn đi tiêu hoặc cố ý giữ phân quá mức 
    • Tiền sử đau khi đi tiêu hoặc khó đi tiêu 
    • Có khối phân lớn trong trực tràng 
    • Tiền sử đi tiêu phân đường kính lớn có thể làm tắc bồn cầu 
  • Các triệu chứng trên không liên quan đến bệnh lý khác