Viêm amiđan-họng - Cấp tính Tổng quan về bệnh

Viêm amidan - họng cấp là tình trạng nhiễm trùng cấp tính ở họng, amidan khẩu cái hoặc cả hai, còn được gọi là viêm họng liên cầu khuẩn, viêm amidan cấp, viêm họng hoặc viêm VA (hạch amidan).

Viêm họng cấp hoặc viêm amidan - họng cấp là một trong những bệnh lý phổ biến nhất mà các bác sĩ thường gặp trong thực hành lâm sàng, chiếm 1-2% tổng lượt khám ngoại trú. Chỉ riêng tại Hoa Kỳ, khoảng 12 triệu lượt khám ngoại trú là do đau họng. Tỷ lệ viêm amidan - họng cấp cao nhất là ở trẻ em và thanh thiếu niên với khoảng 50% ca mắc trước 18 tuổi. Ở trẻ em, viêm họng chiếm tới 10% các lượt khám ngoại trú. Ở người lớn, hầu hết các ca mắc bệnh trước 40 tuổi; tỷ lệ giảm dần sau đó. Mặc dù bệnh thường gặp hơn vào mùa đông và đầu mùa xuân nhưng bệnh có thể xảy ra bất kỳ thời điểm nào trong năm.

Dịch tễ học về viêm amidan cấp hoặc viêm họng cấp ở Malaysia chưa được nghiên cứu và ghi chép đầy đủ. Tuy nhiên, theo các nghiên cứu tại bệnh viện, nhiễm trùng hô hấp cấp (acute respiratory infections - ARI) chiếm 39,3-44,1% tổng số ca nhập viện nhi khoa. Không nghi ngờ gì nữa, nhiễm trùng đường hô hấp trên (upper respiratory tract infection - URTI) là lý do phổ biến nhất khiến bệnh nhân tìm đến điều trị tại phòng khám đa khoa và các khoa ngoại trú của bệnh viện.

Viêm amidan - họng cấp lây nhiễm qua tiếp xúc giữa người với người, thường qua nước bọt hoặc dịch tiết mũi từ người nhiễm bệnh. Ổ chứa chính của Streptococcus nhóm A là con người. Bệnh dễ lây lan trong trường học, nhà trẻ và khu huấn luyện quân sự. Lây nhiễm qua thực phẩm hiếm khi xảy ra và nếu xảy ra lây nhiễm thì nhiều khả năng là do xử lý thực phẩm không đúng cách. Vật nuôi hoặc việc sử dụng các vật dụng trong gia đình như bát đĩa hoặc đồ chơi không thể làm lây nhiễm bệnh. Các triệu chứng xuất hiện sau thời gian ủ bệnh ngắn từ 24-72 giờ.

Viêm amidan - họng cấp có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của vòng Waldeyer (amidan hầu [viêm VA], amidan khẩu cái, amidan vòi và/hoặc amidan lưỡi) hoặc tất cả các thành phần của vòng này. Về mặt bệnh lý, viêm amidan cấp biểu hiện dưới dạng viêm xuất tiết, liên quan đến kích thích kháng nguyên của nhu mô bạch huyết amidan. Sự kích thích này gây phì đại amidan, dẫn đến các triệu chứng lâm sàng.

Virus

Virus là nguyên nhân chính gây viêm amidan - họng cấp. Các loại virus gây bệnh gồm virus ADN sợi kép (như adenovirus ở người, virus Epstein-Barr), virus ARN sợi đơn (như virus cúm, virus para-influenza, rhinovirus, enterovirus, virus Coxsackie, coronavirus, virus hợp bào hô hấp [respiratory syncytial virus - RSV], metapneumovirus ở người) và retrovirus (virus gây suy giảm miễn dịch ở người [human immunodeficiency virus - HIV]).

Vi khuẩn

Khoảng 5-15% các ca viêm họng cấp ở người lớn do vi khuẩn, chủ yếu là do Streptococcus pyogenes, một cầu khuẩn Gram dương. Vi khuẩn này biểu hiện tình trạng tán huyết beta trên đĩa thạch máu và thuộc nhóm A trong hệ thống phân loại Lancefield cho nhiễm trùng liên cầu khuẩn tán huyết beta. Các tác nhân vi khuẩn khác gồm Streptococci nhóm C và G, Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae, Nocardia, Corynebacteria và Neisseria gonorrhoeae.

Viêm amidan - họng cấp thường lây nhiễm ở trẻ 5-15 tuổi, hiếm gặp ở trẻ <3 tuổi. Cha mẹ của trẻ em trong độ tuổi đi học và người lớn tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh cũng có nguy cơ. Những nơi đông đúc (như nhà trẻ, trường học, doanh trại quân đội) cũng là yếu tố nguy cơ.